Bir Romandan Daha Fazlası: Franz Kafka - Dönüşüm isimli eseri sadece kendi gününü değil, bugün içinde bulunduğumuz karmaşayı da oldukça iyi ifade ediyor. 

Giriş

Franz Kafka, şimdi Çek Cumhuriyeti olan eski Bohemya Krallığı'nın başkenti Prag'dan Almanca konuşan bir romancı ve kısa öykü yazarıydı. Kafka yaygın olarak 20. yüzyıl edebiyatının önemli isimlerinden biri olarak bilinir ve Dönüşüm (1915) onun en beğenilen kitaplarından biridir. İlk önce ilginç bir soruyla başlayalım.

Bu tür yazarlar, bu tür eserleri yazmadan önce çok mu düşünürler?

Kafka'nın arkadaşı Max Brod'dan yayınlanmamış tüm el yazmalarını yakmasını istediği çünkü eserlerinde bir değer görmediğini ifade eden birçok aktarım mevcut. Ne garip! Ama 100 yıl sonra burada, 21. Yüzyıl Edebiyatının ufuk açıcı eserlerinden biri olarak Dönüşüm'ü tartışıyoruz. George Steiner'dan alıntı yapmak gerekirse, “Dante ve Shakespeare kendi çağları için neyse, Kafka bizim için odur”. Neyse ki, Bay Brod bir asır önce, Kafka'nın atılmasını istediği bu kâğıt parçalarının değerini gördü, aksi takdirde bir edebiyat hazinesini sonsuza kadar kaybederdik! Basitçe; süslü bir dil, melodram yok ve hatta uzun cümlelerin bile net bir amacı var. Belki de Kafka sadece hissettiklerini yazıyordu; bir böceğe dönüşmüş olmanın verdiği yorgunluk ve durgunluk!

Franz Kafka- Dönüşüm

Franz Kafka'nın romanı Dönüşüm, ölümünden sonra yayınlanan romanı Dava ile birlikte en bilinen eserlerinden biridir. Dönüşüm, bir sabah, bir iş gezisi için binmesi gereken erken treni kaçırıp uyuyakaldıktan sonra uyanan ve bir gecede dev bir böceğe, görünüşe göre bir hamam böceğine dönüştüğünü keşfeden Gregor Samsa'nın hikayesidir. Ancak Kafka metinde Samsa'nın kesinlikle hamam böceğine dönüşüp dönüşmediğini açıkça belirtmez. Sadece sembolik olarak Samsa'nın geçmiş hayatını ve yeni hayatını ve tabii ki 'hastalığını' anlatıyor.

Ama Dönüşüm'ün hikayesi, acınası bir böceğe dönüşen bir adamın biraz karanlık, rahatsız edici hikayesinden çok daha fazlasıdır. Ailesinin geçimini sağlayan, beklenmedik bir şekilde bir hastalığa yakalanan (böceğe dönüşen) genç bir adamın, ailesinin sonraki tepkilerinin de (keder, teslimiyet, tahammül, iğrenme ve ardından açıkça iğrenme) sembolik bir hikayesidir. Trajik şekilde; Gregor'un ailesine bir 'huzur' duygusu getiren nihai ölümü beklenmedik bir mutlu sona işarettir. Bu, üzerinde kontrolü olmayan ve kendisinin ve ailesinin hayatını nasıl etkilediğine ve etkilemeye devam edeceğine dair hiçbir fikri olmadığı bir hastalığa yakalanmış bir bireyin hikayesidir.

İlk okumada, Gregor Samsa ve metamorfozu muhtemelen kanser gibi bir hastalık için bir metafor gibi görünebilir. Ancak aslında, ailenin bu duruma karşı isteksizliğini ve görünüşündeki değişikliği hesaba katarsanız, Kafka'nın böcek metaforunu bilinçli kullanmış olduğu açık. Eserin ilginç bir özelliği var; basit ama derin. Edebi eserlerde oldukça nadir görünen nitelik Kafka'nın Dönüşüm eserinde bariz bir şekilde ortada. Dönüşüm 'de bir hastalıktan bahsedilmeden fakat ortada bir hastalık varmışçasına tiksinen, kaçınan, kabullenen ve hayret eden insanları gözlemleyebiliyoruz.  Romanın sembolizmini anlamak oldukça kolay.  Meselenin daha insani tarafı, yani Gregor'un ebeveynleri, kız kardeşi, hizmetçileri ve ardından üç kiracısının tepkileridir, hepimiz bu duyguları kavrayabiliriz.

“Sürekli değişen, hiç süreklilik kazanmayan asla samimileşmeyen insan ilişkileri. Yerin dibine batsın.”

Kafka Dönüşüm Eseri Analizi

Ilk bakışta kitaptaki olayların absürt doğası nedeniyle Kafka'nın romanının insani yönü bir şekilde sınırlı kalıyor. Kafka, Gregor 'un geçmişinde nasıl biri olduğu konusuna değinmez. Kimi yerlerde Gregor 'un başına gelen bu olayların, onun geçmişte kötülük yapan bir insan olduğunu düşünürüz. Oysa Gregor açık bir sebep olmadan büyük bir böceğe dönüşür. Kafka asla herhangi bir cezadan ya da Gregor 'un bir böceğe dönüştüğü o vahim sabahtan önce Gregor 'un "kötü bir çocuk" olup olmadığından bahsetmez. Gregor da dahil olmak üzere kitaptaki tüm karakterler onun metamorfozuna oldukça ilginç tepkiler veriyor. Dönüşüm eserinin hiçbir yerinde karakterler analiz yapmıyor. Daha da ilginç olansa olayların oldukça doğal karşılanması.

Biraz daha zaman geçince, Gregor fiziksel olarak değişmiş olmasına rağmen herhangi bir şaşkınlık ifade etmiyorlar. Neden böyle olduğunu merak etmemelerinin arkasında Gregor'u da okuyucuyu da oldukça üzen birkaç nokta var; sadece hayal kırıklığı ve korku. Artık ailesinin daha iyi şartlarda yaşaması için "köle" gibi çalışan Gregor yok, işe yaramayan bir böcek var!

Gregor'un hislerine gelirsek, birçok acıya hazır olmamız gerekir. Çünkü Gregor 'un başkalaşımı onda, bireyin yorumuna bağlı olduğu için sembolik olarak kabul edilebilecek tuhaf bir etki yaratır. Metamorfoz süreci, Gregor 'un zihni ve bedeni arasındaki tüm bağlantıları tamamen koparır. Vücudu, bir böceğin vücudunun sahip olacağı tüm bedensel süreçler ve gereksinimlerle birlikte bir böceğinki iken, zihni, okuyucunun kitap boyunca gördüğü düşünce süreçlerinde aynı tutarlılıkla bir insanınki olarak kalır. Bunu daha ileriye götürebilir ve Kafka'nın romanının modern zamanlarda zihinlerimiz ve bedenlerimiz arasındaki kopukluğu nasıl temsil ettiği hakkında bazı çıkarımlar yapabileceğiniz söyleyebiliriz. Tabii ki, buna her zaman karşı çıkılabilir ve eleştirilebilir. Edebiyatın doğası böyledir.

Son olarak, Gregor'un yabancılaşması gerçekten de Gregor'a birçok yönden fayda sağlıyor. Romandaki olay örgüsünün bir analizi, Gregor'un içinde yaşadığı yabancılaşmanın, yaşamının yeniden düşünmeye ve genel olarak iyi olma duygusuna şiddetle ihtiyaç duyduğunun farkına varmasını sağlıyor. Birçok bölümde izlerini görüğümüz, iyileşme, rahatlık ve yeniden doğuşa göndermede bulunan hem imgelem hem de sembolizmin analizi, Gregor'un yabancılaşmasının hafifletici doğasını daha da açığa çıkarır. Belki de Gregor'un yabancılaşmasının yararına olan nihai kanıt, son nefesini vermeden önce içinde bulduğu “boş ve huzurlu meditasyon halidir” 

Dönüşüm'ün dönemine hiç uymayan bir edebi yol içermesine rağmen, roman Kafka'nın en tanınmış eserlerinden biri olmaya devam ediyor. Romanı bu kadar karmaşık ve ilginç bir okuma yapan şey, kural tanımaz ve sembolik olanın birleşimidir. Herkes Dönüşüm gibi kitapları okumayı sevmez. Yine de okumaya değer. Garip bir kitaptan ne zaman keyif almaya başlayacağınızı asla bilemezsiniz.

Franz Kafka Seti - 7 kitap (Defter Hediyeli)